بازرسی کالا و انواع آن
از نگرانی های اصلی خریدار در عرصه ی تجارت بین المللی میتوان به انجام تعهدات فروشنده براساس قرارداد اشاره کرد.اینکه کالایی که به دست خریدار میرسد دقیقا با همان کیفیت و کمیت باشد،که در زمان عقد قرارداد در مورد آن توافق شده است.چون ممکن است فروشنده برای سودجویی،محصولی بی کیفیت یا با کمیتی پایین تر از آنچه توافق شده برای خریدار ارسال کند.
به این منظور بازرسی کالا بسیار اهمیت داشته و خریداران از مراکز بازرسی میخواهند که قبل از تحویل و بارگیری کالا روی کیفیت و کمیت کالا،نحوه بسته بندی، کشور سازنده،وسیله حمل،سال ساخت،نو یادست دوم بودن نظارت داشته باشند.
در ابتدا بازرس بایستی کاملاً از نحوه بازرسی و شرایط تحویل کالا مطلع باشد. یعنی به الزامات قراردادی و درخواست مشتری کاملاً اشراف داشته باشد. این الزامات را می توان در قراردادهای فیمابین سازنده (تامین کننده) و مشتری یافت. معمولاً این الزامات جزء ضمایم قرارداد به صورت های زیر می باشد :بصورت سفارش خرید (Purchase Order) یا درخواست مواد (Material Requisition) یا برنامه آزمون و بازرسی (Inspection and Test Plan: ITP) ویا کتابچه مشخصات فنی (Specification).در واقع بازرس باید محصول را مطابق با الزامات و خواسته های مشتری بررسی و تایید کند و اطمینان حاصل نماید که محصول مورد سفارش کلیه الزامات مشتری را برآورده می سازد.
بازرسی کالا چیست؟
به فرآیند اندازه گیری،آزمایش،نمونه برداری و سایر عملیاتی که به وسیله شرکت بازرسی کننده مستقل برای مشخص شدن قیمت و کیفیت محصولات یا خدمات انجام میشود.تا نتایج آن با موارد ذکر شده در قرارداد تطبیق داده شود،بازرسی کالا گفته میشود.
در ذیل به انواع بازرسی و توضیح مختصری در مورد آن ها میپردازیم:
بازرسی قبل از حمل:
بازرسی قبل از حمل،باتوجه به قرارداد بازرسی در چهار زمینه ی بارگیری،بسته بندی،کمیت و کیفیت انجام میشود.درهنگام ترخیص کالا این را بدانید که این بازرسی به صورت نمونه برداری تصادفی انجام شده و گواهی آن مورد تایید سازمان استاندارد نخواهد بود.
این گواهی در بعضی کشورها جهت ترخیص کالا از گمرک ضروری است.همچنین جزو اسناد مهم جهت ارائه به بانک در صورت استفاده از اسناد اعتباری به منظور آزادسازی وجه معتبر است.
بازرسی در حین تولید یا ساخت:
درصورتی که مواد اولیه، تجهیزات، قطعات و فرآیند تولید دارای اهمیت بسیار زیادی باشد و بعد از تولید امکان ارزیابی کالا بدون صرف هزینه زیاد وجود نداشته باشد؛ از بازرسی حین تولید یا ساخت (DPI) یا ( during production inspection) استفاده می شود. این روش معمولاً برای مواد غذایی، لوازم آرایشی و بهداشتی، ماشین آلات، تجهیزات پزشکی و … به کار می رود. بازرسی در حین تولید (DPI) یا با نام دیگر DUPRO، یک روش بازرسی کنترل کیفیت است که در زمان ساخت انجام می شود ؛ به ویژه برای محصولاتی که در حال تولید مداوم هستند و دارای الزامات سختگیرانه برای ارسال به موقع هستند مناسب است.
همچنین بعضی از محصولات دارای الزام بازرسی در حین تولید هستند؛ به عنوان مثال دیگ بخار ( بویلر) توسط سازمان ملی استاندارد ایران (استاندارد اجباری ۴۲۳۱) دارای الزام بازرسی حین تولید یا ساخت می باشد.
بازرسی قیمت یا تایید ارزش پروفرما:
پروفرما یا پیش فاکتور (proforma invoice) سندی است که توسط فروشنده صادر می گردد و مندرجات آن شامل نام و نشانی فروشنده و خریدار، نوع، مقدار و تعداد کالا، قیمت واحد کالا و قیمت کل، روش پرداخت، زمان تحویل کالا، مدت اعتبار پروفرما و مبدا کالا است. در تولید و واردات برخی کالاهای خاص، می بایست قبل از عملیاتی شدن و اختصاص ارز، ارزش پروفرما مورد بررسی قرار بگیرد. از طریق پیش فاکتور، افراد از حدود تقریبی قیمت ها مطلع شده و در صورتی که قیمت مورد تایید خریدار باشد، قرارداد بین فروشنده و خریدار منعقد می شود. این سند در مراحل مختلف واردات کالا از جمله ثبت سفارش، گشایش اعتبار اسنادی و ترخیص کالا از گمرک بسیار کاربرد دارد. خریدار کالا برای گرفتن ارز دولتی یا دریافت مجوز برای واردات کالا باید پروفرما و یا همان پیش فاکتور را داشته باشد. همچنین تاجران برای بستن قراردادهای صادراتی در مزایدات از آن استفاده می کنند.
این نوع بازرسی برای ارزیابی قیمت محصول و اطمینان بانک و موسسات مالی انجام میشود.
بازرسی اصالت فروشنده:
این نوع بازرسی برای بررسی هویت فروشنده به منظور اطمینان در اجرای تعهدات توافق شده است.قوانین و مقررات داخلی به خصوص مقررات بانک مرکزی باعث شده که بازرگانان حتما درخواست بازرسی اصالت فروشنده را از شرکت ها بخواهند.
بازرسی اصالت فروشنده و بازرسی قیمت و ارزش پروفرما همزمان با هم توسط شرکت های بازرسی انجام شده و گواهی بازرسی هر دو به صورت همزمان صادر می شود. پس از صدور گواهی بازرسی، خریدار آن را به بانک یا موسسه مالی مورد نظر تحویل می دهد و با اطمینان خاطر می تواند سراغ عقد قرارداد با شرکت های فروشنده برود.
بازرسی استاندارد اجباری:
بازرسی استاندارد اجباری(COI)certificate of inspection مهم ترین و سخت ترین نوع بازرسی است،که شرکت های بازرسی به نمایندگی سازمان استاندارد در موقع خروج کالا از طرف فروشنده کالا را بررسی میکنند، که این بررسی در آزمایشگاه های مجاز انجام میشود.
در آخر نتایج آزمون ها در کنار گواهی بازرسی و اظهارنامه به سازمان استاندارد داده شده تا تطبیق داده شود و صدور گواهی انطباق انجام شود.